Suy dinh dưỡng thể thấp còi là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt ảnh hưởng đến trẻ em trên khắp thế giới. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển về thể chất của trẻ, mà còn đe dọa tới khả năng phát triển trí tuệ và tương lai của trẻ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về suy dinh dưỡng thể thấp còi, những nguyên nhân và triệu chứng phổ biến, cũng như cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả.
Mục lục
- 1 Suy dinh dưỡng thể thấp còi là gì?
- 2 Nguyên nhân khiến trẻ suy dinh dưỡng thể thấp còi
- 3 Triệu chứng bệnh Suy dinh dưỡng thể thấp còi
- 4 Trẻ nào có dễ gặp phải suy dinh dưỡng thấp còi?
- 5 Phòng ngừa bệnh suy dinh dưỡng thể thấp còi
- 6 Các biện pháp chẩn đoán suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trẻ
- 7 Các biện pháp điều trị suy dinh dưỡng thể thấp còi
Suy dinh dưỡng thể thấp còi là gì?
Suy dinh dưỡng thể thấp còi đề cập đến một loại suy dinh dưỡng mãn tính, mà dấu hiệu chính là sự kém phát triển về chiều cao so với mức phát triển bình thường theo tuổi của trẻ, thường xảy ra đặc biệt trong nhóm trẻ dưới 3 tuổi.
Tình trạng suy dinh dưỡng thể thấp còi thường phản ánh chất lượng chăm sóc và dinh dưỡng kém trong suốt một thời gian kéo dài của trẻ, hoặc có thể là kết quả của nhiễm khuẩn lặp đi lặp lại và các thiếu hụt dinh dưỡng kéo dài qua nhiều thế hệ.
Trẻ mắc suy dinh dưỡng thể thấp còi có nguy cơ trở thành người trưởng thành có chiều cao thấp, dễ mắc các bệnh lý hơn so với người có dinh dưỡng đủ đầy và thường đối diện với nguy cơ tử vong cao hơn.
Nguyên nhân khiến trẻ suy dinh dưỡng thể thấp còi
Có nhiều yếu tố gây suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trẻ, trong đó, vai trò của cha mẹ đóng một phần quan trọng nhất đến tình trạng dinh dưỡng của con cái.
Yếu tố quan trọng dẫn đến suy dinh dưỡng thể thấp còi thường liên quan đến việc trẻ không được nuôi dưỡng đúng cách. Điều này bao gồm:
- Các bữa ăn không cung cấp đủ dưỡng chất hoặc cân bằng chất dinh dưỡng, hoặc áp dụng chế độ ăn thiên lệch.
- Thiếu các vi chất quan trọng như canxi, kẽm, vitamin và khoáng chất có thể dẫn đến nhiều vấn đề, bao gồm sự yếu đuối và nhiễm bệnh dễ dàng, ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ cơ, xương khớp, và hệ thần kinh.
- Thiếu hoạt động vận động và tập thể dục có thể khiến trẻ trở nên biếng ăn, yếu đuối, thiếu ngủ, và chậm tăng cân. Điều này có thể gây ra sự không phát triển của tế bào xương, làm tình trạng thấp còi trở nên nghiêm trọng hơn.
Ngoài những yếu tố trên, suy dinh dưỡng thể thấp còi còn có thể bắt nguồn từ thời kỳ mang thai của người mẹ, đặc biệt khi mẹ trải qua thiếu dinh dưỡng hoặc bệnh tật trong giai đoạn thai kỳ, dẫn đến sự chậm phát triển của thai nhi trong tử cung.
Bệnh tật, đặc biệt trong hai năm đầu đời, có thể góp phần vào suy dinh dưỡng bằng cách làm trẻ mất khẩu, nôn mửa và giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng.
Cuối cùng, yếu tố di truyền cũng đóng một vai trò. Nếu trong gia đình có cha mẹ có chiều cao thấp, trẻ có nguy cơ thấp còi cao hơn, tuy nhiên, môi trường và chăm sóc dinh dưỡng vẫn đóng vai trò quan trọng hơn di truyền.
Triệu chứng bệnh Suy dinh dưỡng thể thấp còi
Các dấu hiệu của suy dinh dưỡng thể thấp còi thường tập trung vào tình trạng chiều cao, với chiều cao thấp hơn khoảng 10% so với mức chuẩn của độ tuổi tương ứng. Tuy nhiên, tác động của suy dinh dưỡng còn có thể lan rộng đến nhiều khía cạnh khác về sự phát triển của trẻ.
Nó có thể dẫn đến giảm khả năng nhận thức và trí tuệ của trẻ, gây ra kết quả học tập kém hơn so với trẻ có dinh dưỡng đủ đầy. Điều này thể hiện qua việc trẻ có thể gặp khó khăn trong việc nắm bắt kiến thức và tham gia vào các hoạt động học tập.
Hệ miễn dịch của trẻ cũng bị suy giảm, làm cho họ dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn. Ngoài ra, suy dinh dưỡng ở trẻ cũng có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thừa cân, béo phì, đái tháo đường, bệnh tim mạch, và tăng huyết áp khi trẻ trưởng thành.
Trẻ nào có dễ gặp phải suy dinh dưỡng thấp còi?
Có ba nhóm trẻ có nguy cơ cao mắc suy dinh dưỡng thể thấp còi:
- Nhóm thứ nhất bao gồm trẻ sinh non hoặc trẻ bào thai suy dinh dưỡng, tức là trẻ sinh đủ tháng nhưng có cân nặng sơ sinh dưới 2.500g.
- Nhóm thứ hai là trẻ có dị tật bẩm sinh hoặc các rối loạn tiêu hóa kéo dài. Hoặc có thể bao gồm trẻ bị nhiễm khuẩn đường hô hấp và tiêu hóa.
- Nhóm thứ ba là trẻ bị còi xương, những trẻ được nuôi dưỡng không đúng cách có rất nhiều nguy cơ mắc tình trạng suy dinh dưỡng thể thấp còi.
Phòng ngừa bệnh suy dinh dưỡng thể thấp còi
Để ngăn ngừa suy dinh dưỡng thể thấp còi, cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa cả trong giai đoạn mẹ mang thai và trong 2 năm đầu đời của trẻ.
Trong giai đoạn mang thai, mẹ cần tuân thủ những quy tắc sau đây:
- Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, bao gồm protein, năng lượng, vitamin và khoáng chất để tránh thiếu năng lượng, thiếu máu, thiếu canxi và các vấn đề khác. Thức ăn cần phải đa dạng và đủ 4 nhóm thực phẩm.
- Sử dụng viên sắt và acid folic để ngăn ngừa thiếu máu và các dị tật ống thần kinh thai nhi.
- Thực hiện kiểm tra thai định kỳ và kiểm tra sự tăng cân để điều chỉnh dinh dưỡng một cách kịp thời.
Trong 2 năm đầu đời của trẻ, các biện pháp phòng ngừa sau đây cần được thực hiện:
- Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ nhỏ. Hãy cho trẻ bú sớm ngay sau khi đẻ và duy trì việc bú mẹ hoàn toàn trong ít nhất 6 tháng đầu.
- Sau 6 tháng tuổi, bắt đầu cho trẻ ăn thức ăn bổ sung. Đảm bảo rằng thức ăn bổ sung bao gồm đủ 4 nhóm thực phẩm và kết hợp với việc cho trẻ bú mẹ ít nhất 18-24 tháng.
- Tránh kiêng khem quá mức khi trẻ bị bệnh. Hãy tiếp tục cho trẻ bú mẹ và cung cấp nhiều bữa ăn. Chọn thức ăn dễ tiêu để đảm bảo trẻ nhận đủ dưỡng chất.
- Bổ sung vitamin A, D, kẽm và tuân thủ lịch tiêm chủng đầy đủ cho trẻ để bảo đảm họ được cung cấp đủ chất dinh dưỡng và sức kháng cơ bản.
Các biện pháp chẩn đoán suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trẻ
Suy dinh dưỡng thể thấp còi được chẩn đoán dựa trên chiều cao của trẻ so với trẻ bình thường cùng tuổi, và điều này được thể hiện thông qua sử dụng thang điểm Z-score của WHO năm 2006:
- Nếu chiều cao theo tuổi <-2SD, trẻ được coi là suy dinh dưỡng thấp còi. Điều này đồng nghĩa với việc chiều cao của trẻ thấp hơn 2 độ lệch chuẩn so với trung bình.
- Một đơn vị SD tương đương với 10% độ lệch chuẩn từ trung bình.
- Nếu tỉ lệ chiều cao so với cân nặng của trẻ lớn hơn 80%, đây có thể là tình trạng suy dinh dưỡng trong quá khứ và đã được điều chỉnh thông qua chế độ ăn. Hiện tại, trẻ chỉ còn di chứng từ tình trạng suy dinh dưỡng trước đó.
- Nếu tỉ lệ chiều cao so với cân nặng của trẻ dưới 80%, đây có thể là tình trạng suy dinh dưỡng đang tiến triển. Trẻ có thể trải qua sụt cân và giảm chiều cao do ăn thiếu nhiều ngày, và trong tình trạng này, trẻ cần được hỗ trợ và điều trị kịp thời.
Các biện pháp điều trị suy dinh dưỡng thể thấp còi
Điều trị suy dinh dưỡng thể thấp còi đòi hỏi tập trung vào cung cấp chế độ dinh dưỡng phù hợp cho trẻ, tùy theo từng giai đoạn phát triển của họ:
Đối với trẻ dưới 2 tuổi:
- Trong 6 tháng đầu, trẻ nên được cho bú mẹ hoàn toàn. Từ tháng thứ 7 trở đi, cần bổ sung thức ăn cố định và đảm bảo cung cấp đủ lượng bữa ăn hàng ngày theo lịch trình như sau:
- 6 tháng: 1 bữa bột loãng/ngày.
- 7-9 tháng: 2-3 bữa bột đặc/ngày.
- 10-12 tháng: 3-4 bữa bột đặc/ngày.
- Trẻ từ 1-2 tuổi nên tiếp tục bú mẹ và ăn thêm 4 bữa ăn cố định mỗi ngày. Nếu không có sữa mẹ, trẻ cần uống từ 400-500 ml sữa mỗi ngày.
Đối với giai đoạn tiền dậy thì và dậy thì:
- Để đáp ứng nhu cầu về năng lượng, trẻ cần ăn đủ 3 bữa chính mỗi ngày và đảm bảo cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết.
- Hãy đảm bảo rằng chế độ ăn của trẻ bao gồm đạm, chất béo, sắt, vitamin A, C, D, canxi và các chất dinh dưỡng khác để đảm bảo sức khỏe và phát triển toàn diện.
Trên đây là những kiến thức tổng quan về suy dinh dưỡng trẻ thấp còi. Nếu cha mẹ nhận thấy những triệu chứng suy dinh dưỡng ở trẻ cần đi khám bác sĩ để có phương pháp điều trị phù hợp.